Motorun basitçe tanımı, yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere motor denir. Motor Çeşitleri 6’ya ayrılır.

1- Zamanlarına Göre 2’ye ayrılır.

1. Dört zamanlı motorlar
2. İki zamanlı motorlar

2- Kullanılan Yakıtlara Göre  2’e ayrılır.

1. Benzinli motorlar
2. Dizel motorlar
3. LPG motorlar

3- Yakıtın Yanma Yerine Göre  2’ye ayrılır.

1. İçten yanmalı motorlar
2. Dıştan yanmalı motorlar

4- Yapım özelliklerine Göre  4’ye ayrılır.

1. Sıra tipi
2. Birbirlerinin karşılarına yatık (Düz, hafif eğik, boksör tipi)
3. Sıra halinde bir açı ile birleştirilmiş (V tipi)
4. Daire şeklinde (Yıldız tipi)

5- Silindir Sayılarına Göre  2’ye ayrılır.

1. Tek silindirli
2. Çok silindirli

6- Soğutma Sistemlerine Göre  2’ye ayrılır.

1. Su soğutmalı
2. Hava soğutmalı

Motorun Parçaları

Enjektör pompası: Dizel motorlarda yakıtı basınçla enjektörlere gönderen parçadır.

Enjektör: Yakıtı toz halinde (pülverize) silindire gönderen parça.

Kam (eksantrik) mili: Krank milinden aldığı hareketle bazı motor sistemlerinin çalışmasını sağlayan parçadır.

Supaplar: Yakıtın silindirlere alınmasını (emme), egzoz gazlarının silindirden atılmasını sağlayan parçadır (egzoz).

 Besleme Pompası: Dizel motorlarda mazotu enjektör pompasına ileten parçadır.

Silindir bloğu, içinde silindirlerin bulunduğu ve motor parçalarını üzerinde taşıyan ana parçadır

Silindir kapağı: Silindir bloğu üzerini kapatan ve yanma odalarını meydana getiren kapaktır.

Karter: Motor yağına depoluk görevi gören, silindir bloğunun altındaki parçadır.

Supap kapağı: Motor üzerindeki supap (külbütör) mekanizmasını dış etkilerden korur.

Radyatör: Soğutma suyunun bulunduğu depo.

Karbüratör: Benzin-hava karışımını sağlayan parça.

Hava Filitresi: Silindirlere giren havayı temizler.

Manifoldlar (emme-egzoz): Hava yakıt karışımını silindirlere, yanmış gazları dışarıya taşıyan borulardır.

Yağ Filitresi: Motor yağı içindeki yabancı maddeleri temizler.

Endüksiyon bobini (Ateşleme): Aküden gelen akımı 15.000-25.000 volta yükselten parçadır.

Buji: Benzin-hava karışımını tutuşturan parçadır.

Konjektör (regülatör): Şarj dinamosunun ürettiği elektriği doğru akıma çeviren ve 12 volt değerinde düzenleyen parçadır.

Enjektör: Dizel motorlarda yakıt püskürten parçadır.

Krank mili: Pistonların bağlı olduğu, motorun çalışması sonucu elde edilen hareketin ve gücün motordan alınmasına yarayan mildir.

Piston: Silindir içerisinde hareket eden ve hareketi krank miline iletmesine yardımcı olan parçadır.

Piston (biyel) kolu: Pistonun doğrusal hareketini krank miline ileten parçadır.

Yağ pompası: Karterdeki yağı basınçla hareketli parçalara gönderir.

Yakıt pompası (benzin otomatiği): Yakıtı basınçla karbüratöre gönderen parça.

Distribütör: Benzinli motorlarda ateşleme sırasına göre bujilere elektrik enerjisi gönderen parçadır.

Marş motoru: Motora ilk hareket veren parçadır. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.

Alternatör (şarj dinamosu): Araç için gerekli elektrik enerjisini üreten parçadır. Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir.

Su pompası (devirdaim): Suyun silindir içindeki kanallarda dolaşmasını sağlar.

Dört Zamanlı Motorların Çalışma Sıralaması

1. Zaman : Emme
2. Zaman : Sıkıştırma
3. Zaman : Ateşleme (İş)
4. Zaman : Egzoz

Dört Zamanlı Benzinli Motorların Çalışma Prensipleri

1. Emme: Yakıt-hava karışımının silindire alınması.
2. Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması
3. Ateşleme: Sıkıştırılan yakıt-hava karışımının buji kıvılcımı yardımıyla yakılması.
4. Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.Dört zamanlı motorlarda pistonun silindir içerisinde dört hareketinden bir iş elde edilir.

Alt Ölü Nokta: Pistonun silindir içerisinde inebileceği en alt noktadır.

Üst Ölü Nokta: Pistonun silindir içerisinde çıkabileceği en üst noktadır,

Motorlar çalışma zamanlarına göre iki ve dört zamanlı olmak üzere ikiye ayrılırlar motorlu araçlarda genelde 4 zamanlı motorlar kullanılmaktadır.

Emme Zamanı: Piston Üst Ölü Nokta‘dan Alt Ölü Nokta‘ya hareket ederken emme subapı açılır ve silindir içerisine benzin hava karışımı dolar. Piston Alt Ölü Nokta‘ya indiğinde emme zamanı biter

Sıkıştırma Zamanı: Pistonun Üst Ölü Nokta’ ya doğru hareket ederken her iki subap kapalıdır ve benzin hava karışımı sıkıştırılmaya başlar. Piston Üst Ölü Nokta’ya geldiğinde Sıkıştırma işlemi biter.

Ateşleme (İş) zamanı: Sıkıştırma sonunda sıcaklılığı ve basıncı artmış olan karışım,buji kıvılcımıyla ateşlenir ve yanma başlar. Yanma sonunda piston hızla aşağıya itilir ve krank mili döndürülür. Piston Alt Ölü Nokta’ya indiğinde iş zamanı biter

Egzoz zamanı: Piston Üst Ölü Nokta’ya çıkarken egzoz subabı açılır ve yanmış gazlar egzozdan dışarı atılır. Bu işlem pistonÜst Ölü Nokta’ya gelene kadar devam der. Bu dört zaman, düzenli olarak aynı şekilde devam eder ve çalışmasını sürdürür. Krank mili dört zamanın sonunda iki tam tur dönmüş olur.

Dört Zamanlı Dizel Motorların Çalışma Prensipleri

• Emme: Silindire temiz havanın alınması
• Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması.
• Ateşleme: Sıkıştırılan havanın üzerine yakıtın enjektörle püskürtülerek yanması.
• Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

İki Zamanlı Motorların Çalışma Sıralaması

• Zaman : Emme – Sıkıştırma
• Zaman : Ateşleme (İş) – Egzoz

İki Zamanlı Motorların Çalışma Prensipleri

• Emme-Sıkıştırma: Silindire yakıt-hava karışımının alınması ve sıkıştırılması.
• Ateşleme-Egzoz: Sıkıştırılan hava-yakıt karışımının ateşlenmesi ve artık gazların dışarıya atılması.

İki zamanlı motorlarda emme ve egzoz supapları yoktur.

Supapların yerine, silindir duvarında açılmış emme ve egzoz çıkışları vardır.Pistonun Üst Ölü Nokta ile Alt Ölü Nokta arasında iki kez hareketi ile Emme – Sıkıştırma- Ateşleme – Egzoz zamanları meydana gelir. Genellikle motosiklet motorları ve küçük su motorları bulunur .Çevrim pistonun iki hareketiyle tamamlanır ve her devirde bir iş elde edilmiş olur.Krank mili bir tur döner.

MOTORUN BELLİ BAŞLI PARÇALARI :

Motorun parçaları içindeki ve dışındaki parçalar diye iki gurupta incelenebilir.İçindeki parçalar asıl görevi yapan parçalardır. Dışındaki parçalarda motorun parçasıdır fakat yardımcı parçalar olarak görev yaparlar.Tercih etmek gerektiğinde içindeki parçalar tercih edilir.

a- Motorun İçindeki parçalar :

1. Silindir (motor) Bloğu: Motorun ana gövdesini oluşturur. Pistonlara ve krank miline yataklık yapar. İçerisinde silindirler, krank, mili, kam (eksantrik) mili, yağ pompası, dışarısında yakıt pompası, distribütör, yağ filtresi, şarj dinamosu, marş motoru gibi elemanlar bulunur. Motor kulakları vasıtasıyla şasiye bağlanır.Sıcak motora soğuk su,soğuk motora sıcak su konulduğunda silindir bloğu ve silindir kapağı çatlar.
2. Silindir Kapağı: Silindir bloğunun üzerini kapatır, yanma odalarını oluşturur. Üzerinde bujileri, emme ve egzoz subaplarını, enjektörleri taşır. yanma dolarının çevresinde su ve yağ kanalları vardır.
3. Karter: Silindir bloğunun al tarafını kapatır. Motor yağına depoluk eder. Altında yağ boşaltma tapası vardır.
4. Subap (Külbütör) Kapağı: Subap mekanizmasını ve motoru toz, su ve pisliklerden korur . Motor yağı, üzerindeki yağ kapağından konulur
5. Krank Mili: Pistonlardan gelen doğrusal hareketi dairesel harekete dönüştürür. Krank milinin en ucunda bir dişli ve kasnak bulunur. Dişli kam (eksantrik) miline hareket verir. Kasnak ise su pompası ile alternatöre hareket verir. 4 zaman krank milinin 2 devrinde , iki zaman ise krank milinin 1 devrinde gerçekleşir.
6. Piston: Silindir içerisindeki hareketlerinden dolayı zamanların meydana gelmesini sağlar.
7. Piston Kolu: Pistondan aldığı doğrusal hareketi krank miline iletir.
8. Segmanlar: Pistonlar üzerinde bulunur hareketli parçalar arasında sızdırmazlığı sağlar. Segmanlar veya silindir odası aşındığında motor yağ yakar ve egsozdan mavi duman çıkar.
9. Kam(Eksantrik): Mili Hareketini krank milinden alır. 4 elemana hareket verir; Subaplara, distribütöre ,yağ pompasına, yakıt pompasına hareket verir.
10. Subaplar : Emme ve eksoz subapları olmak üzere iki çeşittir. Emme subapları dizel motorlarda sadece havanın, benzinli motorlarda ise benzin hava karışımının silindire girmesini sağlar. Egzoz subapları ise; yanmış gazların silindir dışına çıkmasını sağlar.Subap ayarı motorda yapılan tek ayardır.
11. Yağ Pompası: Karterdeki yağı alarak yağlanacak motor parçalarına pompalayan elemandır.
12. Contalar : Sabit parçalar arasında sızdırmazlığı sağlarlar.

b- Motorun Dışındaki parçalar :

Motorun dışındaki parçalar yardım eden sistemlerdir ve yardımına göre isim alır. Ateşleme ,Yakıt, Soğutma, yağlama , Şarj ve marş gibi yardımları yaparlar.

1. Radyatör: Su soğutma motorlarda soğutma suyuna depoluk eder, sistemde ısınan suyun soğumasına yardımcı olur.
2. Karbüratör: Motora gerekli olan benzin, hava karışımını şartlara-göre 1/15 (benzin – hava) oranında karıştıran elemandır. Emme manifoldunun üzerinde bulunur.
3. Hava Filtresi: Dışardan motor içerisine alınacak olan havayı temizleyip karbüratöre veya emme manifolduna gönderen parçadır.
4. Yağ Filtresi: Motor içerisinde dolaşarak kirlenen yağı temizleyen elemandır.
5. Manifoltlar (Emme –Egzoz ) emme manifoldu, karbüratöre belli oranda karışmış olan benzin-hava karışımını veya havayı silindirlere dağıtır. Egzoz manifoldu, yanmış sonunda meydana gelen egzoz gazlarını toplayarak egzoz borusuna buradan da yanmış gazların dışarıya atılmasını sağlar
6. Endüksiyon Bobini: Akümülatörden aldığı 12 voltluk doğru-akımı 15 – 25 bin volta yükselten elemandır.
7. Buji: Yanma odasına sıkıştırılmış bulunan yakıt – hava karışımını kıvılcımla ateşleyen elemanıdır.
8. Regülatör (Konjektör): Şarj dinamosunun veya alternatörün Ürettiği akımı ayarlayan elamandır.
9. Yakıt Pompası (Yakıt Otomatiği): Depodan aldığı yakıtı karbüratöre pompalayan elemandır.
10. Distribütör: Endüksiyon bobininden aldığı yüksek voltajı ateşlenme sırasına göre bujilere dağıtan elemandır.
11. Marş Motoru: Motora ilk hareketi veren elektrik motorudur.
12. Alternatör (Şarj Dinamosu): Araç motoru çalıştığı sürece mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürür. Aracın elektrik ihtiyacını karşılar. Akümülatörü dolduran (şarj) eden elemandır.
13. Su Pompası (Devirdaim): Radyatördeki soğutma suyunu motordaki su kanallarına pompalayan elemandır.
14. Enjeksiyon (Mazot) Pompası: Püskürtme sırasına göre enjektörlere mazot pompalayan elemandır.
15. Enjektör: Mazot pompasından gelen mazotu ısınmış havanın üzerine.püskürten elemandır.

BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN ZAMANLARINA GÖRE KARŞILAŞTIRMASI

[mks_col]

[mks_one_third]ZAMAN [/mks_one_third]

[mks_one_third]BENZİNLİ [/mks_one_third]

[mks_one_third]DİZEL[/mks_one_third]

[/mks_col]

[mks_col]

[mks_one_third]Emme [/mks_one_third]

[mks_one_third]Benzin [/mks_one_third]

[mks_one_third]Hava karışımı silindire emilir Sadece hava silindir içine emilir[/mks_one_third]

[/mks_col]

[mks_col]

[mks_one_third]Sıkıştırma [/mks_one_third]

[mks_one_third]Alınan karışım sıkıştırılır [/mks_one_third]

[mks_one_third]Sadece hava sıkıştırılır ve sıkışan hava ısınır.[/mks_one_third]

[/mks_col]

[mks_col]

[mks_one_third]Ateşleme [/mks_one_third]

[mks_one_third]Buji vasıtasıyla yanma olur [/mks_one_third]

[mks_one_third]Enjektörün motorin püskürtmesiyle yanma olur[/mks_one_third]

[/mks_col]

[mks_col]

[mks_one_third]Egzoz [/mks_one_third]

[mks_one_third]Egzoz subabı yanmış gazları tahliye eder[/mks_one_third]

[mks_one_third]Egzoz subabı yanmış gazları tahliye eder[/mks_one_third]

[/mks_col]

MOTORLARIN DIŞINDAKİ ÇALIŞMA SİSTEMLERİ

• ATEŞLEME SİSTEMİ: Bir motordan beklediğimiz verimi alabilmek için, yakıtın düzgün bir şekilde ateşlenmesi gerekmektedir.Nitekim motordaki verimi tam olarak olabilmek için bu sistemin tam olarak çalışması gerekir.
• YAKIT SİSTEMİ :Yakıt sisteminin olması gerektiği gibi çalışması motorun yakıt sarfiyatına sebep olmayacağı gibi birde motorda beklenen performansı almamızı sağlayacaktır.
• YAĞLAMA SİSTEMİ: Birbiri üzerinde çalışan elemanların aşınmasını aşırı ısınmasını önlemek,çalışan elemanların üzerinden kopan parçacıkları taşıyarak optimum çalışma ortamı sağlayan sisteme denir.
• SOĞUTMA SİSTEMİ: Motorda silindir içinde oluşan ateşleme ve yanma sonucu sıcaklık 1800-2500 C kadar yükselir. Sonuç olarak , bu sıcaklıkta elemanların uzun süreli çalışamayacağını düşünürsek motor içindeki sıcaklığın düşürülmesi gerektiği ortaya çıkacaktır. Soğutma sistemlerinin iki çeşidi vardır.

1. – Su Soğutmalı
2. – Hava Soğutmalı

• MARJ SİSTEMİ: Dizel ve benzinli motorlarda,motorun çalışması için ilk hareketi sağlayan sistemdir.
• ŞARJ SİSTEMİ: Motor çalıştığı zaman mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren sisteme Şarj Sistemi denir.Motorlu araçlarda elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder.

ATEŞLEME SİSTEMİ

Benzinli motorlarda,yanma odasına sıkıştırılmış olan yakıt hava karışımının buji ile ateşlenmesini sağlar

ATEŞLEME SİSTEMİ PARÇALARI

Akümülatör, kontak anahtarı, endüksiyon bobini, distribütör, platin, kondansatör, tevzi makarası ile buji ve buji kablolarından oluşur.

1. Akümülatör (Batarya)

Elektrik enerjisini bünyesinde depo eden ve gerektiğinde bu elektrik enerjisini araçtaki elektrikli alıcılara gönderir. Görevleri;

1. Marş motorunun çalışması için gereken elektriği vermek
2. Işık ve özel alıcıları çalıştırmak,

Araçlarda, marş motoru, ateşleme sistemi, aydınlatma sistemi, şarj sistemlerinin elektrik ihtiyacını karşıladığı gibi, korna , klima, silecekler, radyo vb. gibi çeşitli alıcılarında elektrik ihtiyacını karşılar.

1. Elektrolit: Saf su ve asit karışımından oluşan sıvıdır.
2. Akü kutup başları: Akünün üzerinde kurşundan yapılmış pozitif (+) ve negatif (-) kutup başları vardır. Pozitif (+) kutup başı daha kalın ve hafif kahverengi renktedir.

AKÜMÜLATÖRÜN BAKIM VE BASİT ARIZALARI

1. Elektrolit seviyesi plakaların 1 cm üzerinde olacak şekilde saf su ile tamamlanır.
2. Kutup başları oksitlenmiş ise, sıcak su dökülerek ve zımpara yapılarak temizlenmelidir. Sonra kablolar akünün kutup başlarına sıkıca takılmalıdır.
3. Akümülatörün üzerinde toz ve pisliklerin birikmesine izin verilmeden sık sık temizlenmelidir. Bu pislikler akünün deşarj (boşalması) olmasına neden olacaktır. Bu temizlik ılık su ve temiz bir bezle yapılmalıdır.
4. Araç üzerinde Elektrik kaynağı yapılacaksa akü kutup başları sökülmelidir. Aksi takdirde şarj dinamosu (alternatör) arızalanır.
5. Akünün kutup başları ters bağlanmaması gerekir. Aksi halde Konjektör (regülatör).arızalanır.
6. Kışın akümülatörün donmaması için akü tam şarj edilmelidir.
7. Akünün iki kutup başı herhangi bir metalle birbirine değdirildiğinde kısa devre yaparak patlar.
8. Akü bakımında akü eleman kapaklarının kapalı, üzerindeki hava alma deliklerinin açık olduğuna dikkat edilmelidir. Her hangi bir yangın veya kısa devre durumunda akü kutup başlarını sökmek gerekir. Sökerken önce (-) sökülür.
9. Motor çalışırken ayağımızı gaz pedalından çekince far ışıkları zayıflıyorsa akü zayıflamış olabilir.
10. Akümülatörde takviye işlemi ; Aküsü deşarj olmuş bir araçta, başka bir aracın aküsünden yararlanılarak marş yapılmasına takviye işlemi denir. Bunun için iki akü bir birine takviye kablolar ile bağlanmalıdır. Bu işlem (+) kutup (+) ya (-) kutup (-) ye gelecek şekilde paralel bağlantılı olmalıdır. Aracın 12 voltluk aküsüne; 12 voltluk takviye akü paralel bağlanarak takviye işlemi yapılmalıdır.

ÖNEMLİ: Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılamaz, bu araçlar ile otomatik vitesli araçlar çekilerek ve itilerek de çalıştırılamaz. Yapılırsa elektronik göstergelerine ve otomatik vites sistemine zarar verebilir.

2. Kontak Anahtarı :

Döndürme hareketi ile devreyi açma- kapama (kesme )özelliği olan elektrikli anahtardır.

Kontak anahtarı,ateşleme konumunda açık bırakılırsa endüksiyon bobini veya platin yanar

3. Endüksiyon Bobini

Akünün l2 voltluk akımın, 15-25 bin volta yükselten devre elemanıdır.

4. Distribütör

Endüksiyon bobininde oluşan yüksek gerilimi ateşleme sırasına göre (1-3-4-2) bujilere dağıtır. Üç elemanı vardır.

1. Platin Açılıp kapanmak suretiyle bobinde yüksek gerilimin oluşmasına yardımcı olur.Platin meme yapmışsa zımpara kağıdı ile temizlenmeli
2. Kondansatör (meksefe): Platinler açılıp kapandığında geçici olarak elektrik akımını depo ederek platini korur. Platinlerin meme yapmasını önler.
3. Tevzi makarası Yüksek voltajın ateşleme sırasına göre bujilere dağıtılmasını sağlar.

5. Bujiler

Distribütörden gelen yüksek voltaj ile daha önce sıkıştırılmış bulunan benzin – hava karışımını ateşler. Buji kurum yaparsa ince zımpara ile temizlenir. Ateşleme sisteminde üç ayar yapılır; platin ayarı, avans ayarı ve buji ayarları.

Yukarıda belirtilen ayarlar yanlış ise motor tekler, yakıt sarfiyatı artar ve egzozdan siyah renkte duman çıkar, motor çekişten düşer. Buji ve platin belirli km sonunda yenisiyle değiştirilir.

ATEŞLEME SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Kontak açılıp marşa basıldığında aküden gelen 12 voltluk akımı platinlerde devresini tamamlar. Platinlerin açılmasıyla endüksiyon bobininde yüksek gerilim 15-25 bin volt oluşur. oluşan yüksek gerilim kablodan distribütöre gelir. Buradan tevzi makarasının yardımıyla ateşleme sırasına göre bujilere gönderilir ve benzin hava karışımı ateşlenmiş olur. Egzozdan siyah duman çıkıyor ise ateşleme sistemi veya yakıt sistemi arızalıdır.

ELEKTRONİK ATEŞLEME SİSTEMİNİN TANITIMI

Elektronik ateşleme sisteminde distribütör ve endüksiyon bobininde bazı yapısal değişikler vardır bu sistem de platin kullanılmamaktadır

Elektronik ateşleme sisteminin Faydaları:

• Yanma daha iyi olduğundan, hava kirlenmesi de az olur.
• Motor daha randımanlı çalışır.
• Düzenli ateşlemeden dolayı tekleme çok aza iner.

Elektronik ateşleme sistemin Arıza ve Bakımı:

Kontak anahtarı ateşleme durumunda açık unutulursa ;

• Endüksiyon bobini yanar
• Platin yanar

Motor sarsıntılı çalışıyor, neden?

• Buji kablolarından biri çıkmış
• Yakıtta pislik var.

Motor çekişten düşüyor, neden?

• Bujiler ayarsız veya aşınmış
• Platin ayarsız.

Platin meme yapmış, neden?

• Kondansatör(Meksefe)arızalı,

Ne yaparız?

• İnce zımpara ile temizleriz.

Bujiler kurum bağlıyor, neden?

• Ateşleme sisteminde arıza var.

Ne olur?

• Normal ateşleme olmaz.(siyah duman)

Kullanma kılavuzuna göre araçta belli km. sonunda araçta hangi parçalar değiştirilmelidir?

• Bujiler
• Platin

Ateşleme sisteminde hangi ayarlar yapılır?

• Buji ayarı
• Platin ayarı
• Avans ayarı

Elektronik ateşleme sisteminin avantajı nedir?

• Buji çakma voltajı yüksektir.

B- BENZİNLİ MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ

Motor için gerekli benzin hava karışımını silindirlere gönderir. Parçaları, yakıt deposu,yakıt pompası,yakıt filtresi,karbüratör,emme manifoldu, yakıt göstergesi

• Yakıt Deposu: Motor için gereken yakıta depoluk eder. İçerisinde şamandıra sistemi bulunur.Katalitik konvantör bulunan araçlarda kurşunsuz benzin kullanılır.
• Yakıt Boru ve Hortumları: Yakıtın depodan karbüratöre iletilmesini sağlarlar.
• Yakıt Pompası (Yakıt Otomatiği): Yakıtı depodan emerek belli bir basınç altında karbüratöre pompalayarak gönderen elemandır. Hareketini kam milinden alır.Yakıt pompası depo ile karbüratör arasındadır.
• Yakıt Filtresi: Karbüratöre giden yakıtı temizler. Periyodik aralıklarla yenisiyle değiştirilir.
• Hava Filtresi: Karbüratöre girecek havanın içerisindeki toz ve pislikleri temizler. Tıkandığında basınçlı hava ile temizlenir. Temizlenmezse yakıt sarfiyatı artar.Periyodik aralıklarla yenisiyle değiştirilir.
• Karbüratör: Yanma için gerekli olan 1/15 oranındaki benzin – hava karışımını hazırlar. Emme manifoldunun üzerinde bulunur. Karbüratörde aşağıdaki devreler bulunur.

Rölanti devresi: Ayağın gaz pedalından.çekildiği andaki motorun çalıştığı en düşük devire denir. Rölanti ayarı vardır.Karbüratörden tornavida ile yapılır. Düşükse ayak gaz pedalından çekilince motor stop eder. Rölanti devri yüksek ise motor fazla yakıt sarf eder

Jikle devresi: Soğuk havalarda motorun kolay çalışması için zengin karışımı ayarlayan devredir. Jikle soğuk havalarda ve ilk çalışma esnasında motorun daha kolay çalışması için zengin karışım hazırlayan devredir. Mekanik ve otomatik olmak üzere ikiye ayrılır. Burada dikkat edilecek husus mekanik jiklenin çekili unutulmamasıdır.Jikle çekili unutulursa zengin karışım olur,yakıt sarfiyatı artar,motor boğulur ve egzozdan siyah duman çıkar. Jikle kelebeği karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur.

Kapış devresi: Gaz pedalına aniden basıldığında motorun hızlanarak çalıştığı devredir.

• Emme manifoldu: Karbüratörde hazırlanan hava – yakıt karışımını emme supaplarına iletir.

Egzoz Monifoldu: Egzoz supaplarından çıkan yanmış gazları egzoz borusuna iletir.

• Yakıt Göstergesi: Depodaki yakıt miktarını belirten göstergedir. Yakıt azaldığı zaman kırmızı yanar. En kısa zamanda yakıt ikmali yapmak gerekir. Yakıt ikmali yaparken aracın motoru stop edilir.

BENZİNLİ MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Benzin otomatiği motor çalıştığı sürece, depodan yakıt boruları yardımıyla emdiği yakıtı karbüratöre pompalar. Karbüratör bu yakıtı hava ile birleştirerek oluşturduğu hava yakıt karışımını emme manifoldu yoluyla emme supaplarından silindirler içerisine gönderir. Böylece sistem işlemini yerine getirmiş olur

Yakıt Sisteminde hava filtresi toz ve pisliklerden tıkanmışsa, karbüratöre yeterli miktarda da hava giremez. Motor fazla yakıt sarf eder. Motor boğulur. Bu nedenle filtre belirli zamanlarda (kilometrelerde) basınçlı hava ile temizlenmeli ve belirli kilometrelerde yenisiyle değiştirilmelidir

Motor fazla yakıt tüketmesinin sebepleri ;

1. Araç 90 km/s ’den daha fazla hızlı kullanmamalıdır.
2. Hava Filtresi kirli veya tıkalı olmamalıdır.
3. Jikle çekili olarak unutulmamalıdır.
4. Karbüratör ayarları bozuk olmamalıdır.
5. Fazla Yakıt Yakan aracın (zengin karışımla çalışan) aracın egzozundan siyah duman çıkar.
6. Yakıt sisteminde Motorun Yaza – Kışa Hazırlanması: Hava filtresi ve otomatik jiklenin, yazın yazlık konuma, kışın kışlık konuma getirilmesi gerekir.
7. Motor boğulursa gaz pedalına tam basıldıktan sonra marş yapılarak motor çalıştırılmalıdır.
8. Motor ilk çalıştırılırken bir miktar gaz verildikten sonra debriyaj pedalına basarak marş yapılır.
9. Ayağınızı gazdan çekince stop ediyorsa karbüratöre bakılır.

BENZİNLİ ARAÇLARDA ENJEKSİYON SİSTEMİNİN AÇIKLANMASI:

Bu sistemde karbüratör bulunmaz. Dizel motorlarda olduğu gibi enjeksiyon pompası ve enjektörler bulunur. Enjeksiyon sistemli araçlarda enjeksiyon uyarı lambası söndükten sonra marş yapılmalıdır. Oksijen sondası enjeksiyonlu araçlarda yakıt sisteminin bir parçasıdır.

Araç neden boğulur?

• Çalıştırırken gaz pedalına devamlı basılmış
• Mekanik jikle çekili unutulmuş
• Hava filtresi tıkalı.

Boğulursa ne yaparız?

• 15-20dk. Bekler çalıştırırız veya
• Gaz pedalına sonuna kadar basar marş yaparız.

Enjeksiyon sisteminin avantajı var mı?

Yakıtı az yakar.

Fazla yakıt yaktığını nasıl anlarım?

• Egsozdan siyah duman çıkar.
• Araç neden fazla yakıt yakar?
• Uygun viteste kullanmaz, gereksiz gaza basarsan
• Hava filtresi tıkalıysa(Basınçlı hava ile temizlenir)
• jikle çekili unutulursa
• Karbüratör ve rölanti ayarı düzgün yapılmazsa.
• Ani duruş kalkış, yüksek hızda gidersen,
• Frenlerin sıkı ise.
• Kavrama kaçırıyorsa

— Egzozdan ses geliyor, neden?

• Egzoz susturucun patlamış
• Kışa hazırlanırken bir şey yapmalı mıyım?
• Hava filtresi kışlık pozisyona çevir
• Jikleyi kışlık pozisyona cevir yada ayarlat

Motor çalışınca stop ediyor, neden?

• Karbüratöre benzin gelmiyor kontrol et.
• Nasıl? –Karbüratörün üst kapağını açar gaz pedalını pompalarsın.
• Gelmiyor –Benzinin var mı?
• Benzin pompası çalışıyor mu?
• Benzin filtresi çalışıyor mu?
• Benzin boruları mı tıkalı yada delik kontrol et.

Jikle kelebeği nerdedir?

Karbüratörün hava giriş deliği önünde. Yakıt Deposu Yakıt Filtresi Yakıt Pompası (Benzin Otomatiği) Karbüratör Hava Filtresi

DİZEL MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ

Sıkıştırılan kızgın hava üzerine enjektörlerden Yakıt püskürtülmesiyle çalışan motorlara Dizel motorlar denir. Yakıtı motorindir.

Dizel motor sisteminin parçaları

1. Yakıt Deposu: Yakıta depoluk eder. Deponun, altında su boşaltma musluğu vardır. içerisinde şamandıra sistemi bulunur.
2. Besleme (yakıt) Pompası: Depodan aldığı motorini, filtrelerden geçirerek enjeksiyon pompasına gönderir.
3. Yakıt Filtresi: enjeksiyon pompasına giden mazotu temizler.
4. Yakıt Enjeksiyon (Mazot) Pompası: Gelen yakıtı yüksek basınçla enjektörlere gönderir.
5. Boru ve rekorlar: Depodan enjeksiyon pompasına ve enjektörlere yakıtı taşıyan borulardır
6. Enjektörler: Mazot pompasından gelen yüksek basınçlı motorini; sıkıştırma zamanının sonunda, yanma odasındaki sıkıştırılmış ve sıcak havanın üzerine püskürtürler.
7. Hava Filtresi: Dışarıdan motor içerisine giren havayı temizler.
8. Isıtma (kızdırma) Bujileri: Dizel motorlarının soğuk havalarda daha kolay çalışmasını sağlarlar.
9. Yakıt Göstergesi: Mazot deposundaki yakıt miktarını gösterir.

DİZEL MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Çalışma prensipleri aynı benzinli motorlardaki gibidir. Emme – sıkıştırma ateşleme (iş) ve egzoz zamanıdır. Ancak dizel motorlarında bujilerin yerine enjektörler vardır. Enjektörler sıkışma zamanının sonunda püskürtme şekilde yanma odalarına motorini püskürtüp ve yanmasını sağlarlar.

BAKIMI VE BASİT ARIZALARI

1. Dizel motorların mahsurlarından biri Yakıt Sisteminin Hava yapmasıdır. Dizel motorlarında yakıt sistemi içerisine hava girerse yakıta yapılan basınç devamlı olmayacağı için motor çalışmaz. Bunun için havanın sistemden çıkartılması gerekmektedir. Yakıt Sisteminin Hava Yapmasının üç sebebi vardır:
2. Depoda yakıtın bitmesi,
3. Borulardaki çatlak veya kaçaklar,
4. Filtre değişimleri ve temizlenmesinde gerekli özenin gösterilmemesi.
5. Isıtma bujileri ile dizel motorlarda silindir içindeki hava ısıtılmak suretiyle, soğuk havalarda ve ilk çalışmalarda motorun daha rahat çalışması sağlanır.
6. Yakıt Deposundan Suyun Alınması: Mazot deposunun altında veya yakıt filtresinin altındaki su alma muslukları, zaman zaman açılarak biriken su tahliye edilir.
7. Yakıt Filtresinin Temizlenmesi ve Değiştirilmesi: Yakıt filtreleri periyodik zamanlarda değiştirilir.
8. Hava Filtresinin (Yağlı ve Kuru Tip) Temizlenmesi ve Değiştirilmesi Kuru tip elemanlı hava filtreleri basınçlı hava ile temizlenir. Yağlı tiplerde ise aracın kullanıldığı ortama göre periyodik aralıklarda filtre yağı değiştirilmelidir.

Dizel Motorların Arıza ve Bakım:

Dizel motor çalışmıyor, neden?

Yakıt sistemi hava yapmıştır(El ile havası alınır)

Neden hava yapar?

Depoda yakıt biterse,

Alçak basınç borularında çatlak veya kaçak olursa,

Filtreleri temizledikten veya değiştirdikten sonra.

Soğuk havada dizel motor çalışmıyor, neden?

Isıtma bujisi arızalı.

Hava filtresi yağlı tip ne ile temizlemeliyim?

Gaz yağı ile

— Dizel aracımdan siyah duman çıkıyor, neden?

Hava filtresi tıkalı,

Enjeksiyon(Mazot)pompası arızalı

Enjektör arızalı.

Günlük yapmam gereken bir şey var mı?

Evet. Yakıt deposu ve yakıt filtresinin altındaki çeşmelerden suyu alınır.

Enjektörlere mazotu dağıtan parça neydi?

Enjeksiyon(Mazot) pompası

Enjeksiyon(Mazot) pompasına yakıtı hangi parça yolluyordu?

Besleme Pompası (Mazot Otomatiği)

Dizel motorda silindire ne doldurulur?

Sadece hava.

— Dizel motorda aracı çalıştırmadan önce hangi lambaların sönmesini bekleriz?

Enjeksiyon sistem uyarı lambasının –Isıtma bujisi lambasının –Hava basınç saatinin

Motor dönüyor ama çalışamıyor, neden?

Yakıt filtresi tıkalı. Yakıt Deposu Yakıt Filtresi Besleme Pompası (Mazot otomatiği) Enjeksiyon pompası (Mazot pompası)

C- SOĞUTMA SİSTEMİ

Yanma sonucu açığa çıkan ısının motor parçalarına zarar vermeyecek değere düşürülmesini sağlamaktır.

SOĞUTMA SİSTEMİ PARÇALARI : Radyatör, Vantilatör,Devir daim (su) pompası,Termostat,Hararet (ısı) gösterici,Hararet (ısı) müşiri, Fan motorudur.

1.Radyatör, soğutma suyuna depoluk eder.Radyatöre konacak suyun seviyesi peteklerin üzerinde olmalıdır.Radyatöre konacak suyun içilecek temizlikte ve temiz su olması gerekir. Radyatöre su ilavesi araç rölantide çalışırken ılık ve kireçsiz su konularak yapılır.Donmayı önlemek için radyatöre antifriz ilave edilir. Çok sıcak bir motorda radyatör kapağı hava basıncı alındıktan sonra açılır.

2.Vantilatör kayışı V şeklindedir. Kayış gerginliği 1-1,5 cm civarında olmalıdır. Vantilatör kayışı hareketini krank mili kasnağından alır ve vantilatör kayışı devir daim pompası ve alternatörü (şarj dinamosunu) çalıştırır. Motor ısısının aniden yükselmesinin sebebi kayış kopması olabilir.

3.Devir daim pompası vantilatör kayışından hareket alır. Radyatördeki soğuk suyu su kanallarına yollar. vantilatör kayışı koparsa motor hararet yapar. Hava soğutmalı motoru, su soğutmalı motordan ayıran bir diğer özellik hava soğutmalı motorda radyatör ve su pompasının olmamasıdır.

4.Termostat silindir kapağı su çıkışındadır. Motorun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar.Termostatı sökülmüş motor, gereğinden soğuk çalışır, aşınmalar artar ve verim düşer. Su olduğu halde motor fazla ısınıyorsa, termostat arızalıdır.

5.Hararet göstergesi aracın çalışma sıcaklığını sürücüye iletir,çalışmıyorsa hararet (ısı) müşiri arızalı olabilir.

Soğutma sisteminde su azalıyorsa silindir kapak contası arızalı veya radyatör delik,radyatör kapağı bozuk, radyatör hortum ve kelepçeleri arızalı veya delik,kalorifer hortumları delik veya termostat arızalı olabilir.

Motorun hararet yapmasının nedenleri:

1. Vantilatör kayışının gevşek veya kopuk olması,
2. Radyatör kapağının bozuk olması,
3. Radyatör peteklerinin tıkanması,
4. Radyatörde suyun azalması,
5. Termostatın arızalı olması,zamanında açmaması,
6. Motor soğutma suyu kanallarının tıkalı olması,
7. Uygun vites ve hızda gidilmemesi,
8. Otomatik fanın arızalı olması veya fan müşürünün arızalı olması.
9. Silindir kapak contasında kaçak varsa,
10. Kalorifer hortumlarında kaçak varsa.

Motor çok sıcakken radyatöre soğuk su konursa silindir kapağı ve blok çatlayabilir.

Motorun hararet Arıza ve Bakım:

Hava soğutmalı motorda hangi parçalar yok? –Su pompası ve radyatör.

Vantilatör kayışının gerginliği ne kadar olmalıdır? –1 – 1,5 cm

Kayış nerden hareket alır? –Krank kasnağından

Nerelere hareket verir? –Vantilatöre,su pompasına ve alternatöre.

Koptuğunu nasıl anlarım? –Şarj ikaz lambası yanar.(Motor hemen stop edilir)

Gevsek olursa veya koparsa ne olur? –Motor hararet yapar.

— Soğutma sisteminin suyu azalıyor, Neden? –Silindir kapak contası arızalı

–Radyatör delik

–Radyatör kapağı bozuk
–Radyatör hortum ve kelepçeleri arızalı vaya delik.
–Kalorifer hortumları delik
–Termostat arızalı.
— Motor hararet yaptı, neden? –Radyatör petekleri tıkalı,
–Radyatördeki su az
–Vantilatör kayışı gevşek veya kopuk.
–Termostat arızalı
–Motor yağının azalması
–Su kanallarının tıkalı olması
–Uygun vites ve hızda gidilmemesi,
–Otomatik fanın arızalı olması sebep olabilirler.
— Hararet yapınca ne yapmalıyım? –Motor rölantide çalıştırılır, ılık ve kireçsiz su konulur.
–Radyatöre konulacak su içilebilir temizlikte olmalıdır.
— Motor sıcak soğuk su koyabilir miyim? –Hayır.Silindir bloğu ve silindir kapağı çatlayabilir.
— Kışın su donar mı? –Evet. Donmasın diye antifiriz katılır.
— Termostatı motordan çıkarırsak ne olur? –Motor soğuk çalışır, geç ısınır, aşınmalar artar.
— Sıcak motorun radyatör kapağı nasıl açılır? –Islak bezle tutup bir miktar açılır havası alınır.

— Hararet ısı göstergesi çalışmıyor neden? –Hararet Isı müşürü arızalıdır.

D- YAĞLAMA SİSTEMİ

GÖREVİ: Yağlama sisteminin üç görevi vardır.

1. Sürtünmeyi azaltarak aşınmayı önlemek,
2. Motorun Soğutmasına yardımcı olmak,
3. Aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizlemektir.

PARÇALARI :
Karter,yağ pompası, Yağ Filtresi,Motor yağı, Yağ Seviye kontrol çubuğu,

Yağ müşürü, Yağ Göstergesi.
1.Karter Motor bloğunun altını kapatmak ve yağa depoluk etmektir.

2.Yağ pompası,karterde durgun halde bulunan yağı sisteme pompalar.

3.Yağ filtresi, sistemde bulunan yağı temizler. Yağ filtresi belli

km’lerde mutlaka değiştirilmelidir. Bazı yağ filtreleri ise gazyağı ile temizlenebilir.

4.Motor yağı motorun içine konulan yağdır. Yeni motoryağı supap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan doldurulur. Motorun yağı karterin altındaki tapa açılarak boşaltılır. Motor yağı belli km.’ler de mutlaka değiştirilmelidir. Motor yağı değiştirilirken motor sıcak olmalıdır. Değiştirilmezse sürtünme ve aşınmalar artar,

güç kaybı olur, çekişten düşer.
5.Yağ Seviye kontrol çubuğu yağ seviyesi kontrolü günlük olarak yapılır. kontrol edilirken kontak anahtarı kapatılır ve 4-5 dakika beklenir. Yağ ölçümü yapılırken araç düz durumda olmalıdır. Yağ seviyesi yağ çubuğuyla

ölçülür ve yağın seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Yağ seviyesi normalin altında iken motor çalıştırılırsa motor ısınır ve yanar

6.Yağ müşürü , yağlama sisteminin çalışıp çalışmadığını göstergeye iletir.

7.Yağ Göstergesi , Motorda yağ basıncı düşmüşse,yağ basıncında bir anormallik varsa ve yağlama sistemi çalışmıyorsa, sürücü bunu yağ göstergesinin yanmasından anlar. Motor çalışırken yağ göstergesinde anormallik görülürse motor hemen durdurulur. Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı motor yağ göstergesinden takip edilebilir. Marşa basılıp motor çalıştırıldığında yağ lambasının sönmesi gerekir.

Motorun yağ eksiltmesinin sebeplerinden bazıları:
Karter contasının yırtılması, segman ya da silindirlerin aşınması, karterin delik olması, tapadan yağ sızdırmasıdır. Silindirler veya segmanlar aşınmışsa motor yağ yakar.Yağ yakan motorun egzozundan mavi duman çıkar.

Rodaj zamanı : Yeni bir araçta ilk kullanım süresine rodaj denir. Rodaj süresi çalışan parçaların birbiriyle alışma süresidir. Rodaj zamanında :

a. aşırı sürat yapılmaz,

b. ani duruş kalkış yapılmaz,

c. motor tam güç konumunda çalıştırılmaz,

d. uzun süre sabit hızda gidilmez.

Arıza ve Bakım:
— Motor yağını nasıl kontrol ederim? –Kontak anahtarı kapatılır, 4-5 dk.beklenir
–Motor sıcakken ve düz zeminde iken,
–yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır.
— Yağ az olursa ne olur? –Motor ısınır ve yanar.
— Yağ neden azalır? –Karter contası yırtılırsa,
–Sekman, silindirler veya supap yuvaları aşınırsa
–Karter delik, tapadan yağ sızdırıyor.
— Yağ nerden boşaltılır, nerden eklenir? –Karterin altındaki tapasından boşaltılır,
–Supap muhafaza kapağından eklenir.
— Yağ göstergesi değer göstermiyor
(Yağ lambası yanıyor) neden? –Yağ yok
–Yağ filtresi tıkalı
–Yağ pompası arızalı
–Yağ müşüründe kısa devre var.
Bu durumda ne yapmalıyız?

–Aracı hemen stop ettir.Yağ seviyesine ve yağ müşürüne
–bak. Anlayamazsan servis çağır.
— Egzozdan mavi duman çıkıyor ne demek? –Araç yağ yakıyor.
— Araç neden yağ yakar? –Supap yuvaları, silindirler veya sekmanlar aşınırsa
–Yağ fazla ise

— Motor yağını ne zamanlar kontrol etmeliyim –Günlük Yağ Filtresi

E- ŞARJ SİSTEMİ

GÖREVİ: Şarj sistemi, motor çalışmaya başladığı andan itibaren aracın elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder. Bir araç için gerekli elektrik enerjisini şarj sistemi sağlar. Araç stop halde iken elektrik üretimi olmaz fakat elektrik ihtiyacı var ise bu daha önce elektrik depo edilmiş olan akümülatörden karşılanır. Araç stop halde iken uzun süre elektrik kullanılır ise bir müddet sonra akümülatördeki elektrik de biter.

PARÇALARI :
Alternatör (şarj dinamosu), Konjektör (regülatör) , Vantilatör kayışı, Şarj lambası ,

1.Alternatör(şarj dinamosu), krank mili kasnağından vantilatör kayışı ile aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir.

2.Konjektör (regülatör), alternatörün ürettiği elektriğin volt ve akımını ayarlar. Aracın devri arttıkça alternatörden yüksek akım çıkar. Alternatörden çıkan bu yüksek akım ve voltajı ayarlar, tesisata ve aküye gönderir. Araçta ampuller sık sık patlıyorsa veya akü su kaybı fazlaysa konjektör arızalı olabilir.

3.Vantilatör kayışı çok sıkı ise alternatör yatakları bozulabilir.Vantilatör kayışının koptuğu “ilk olarak” şarj ikaz lambasından anlaşılır.Vantilatör kayışı gevşekse araç hararet yapar.Vantilatör kayışı parmakla bastırıldığında 1-1,5 cm gerginlikte olmalıdır

4.Şarj lambası, şarj sisteminin çalışmadığını ikaz eder. Yani alternatör, konjektör vs. arızasını belirtir.

Marşa basılıp motor çalıştığında şarj ikaz lambası sönmelidir. Şarj lambası yanıyorsa aracın durdurulup kontağın hemen kapatılması gerekir. Motor çalıştığı halde şarj ikaz lambası yanıyorsa vantilatör kayışı gevşek olabilir yada alternatör kablo bağlantıları gevşek veya alternatör kömürü aşınmış olabilir.

F- MARŞ SİSTEMİ

GÖREVİ: Marş sistemi motora ilk hareketi verir.

PARÇALARI: Akü, Kontak anahtarı, Marş motoru, Volan dişlisidir.

SİSTEMİN ÇALIŞMASI :

Marşa basıldığında marş motorunun marş dişlisi volanın üzerindeki dişlileri kavrar ve volanı döndürür.Volan da krankı döndürerek, motora gerekli ilk hareketi verir. Marş motoruna ilk hareketi ise akü verir.

Marş dişlisi 80-100 dev/dak ile döner. Marşa basma süresi 10-15 saniyedir.Marşa basa basa akümülatör boşalır. Akü biter ve başka bir aküyle takviye yapılacaksa her iki akünün (+) kutup başları (+) kutup başlarıyla, (-) kutup başları ise (-) kutup başlarıyla birleştirilir. Buna Akü takviyesi denir. Her iki akünün de voltajı aynı olmalıdır. Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz.

Marş durumunda marş motoru hiç dönmüyorsa, tık diye bir ses geliyorsa,ayrıca korna da çalmaz ise: Akü kutup başları gevşek veya Akü kutup başları oksitlidir.Marşa basıldığında marş motoru yavaş dönüyorsa sorun aküde kutup başları gevşek olabilir veya akü zayıflamış olabilir.

Marş durumunda marş motoru güzel dönüyor fakat araç çalışmıyorsa ateşleme veya yakıt sistemi arızalıdır.

Marş selenoidi marş sisteminin bir elemanıdır.Motor çalışırken marş yapılırsa volan dişlisi ve marş dişlisi zarar görür. Marşa basıp motor çalıştırıldığında kırmızı renkli yağ ve şarj lambalarının sönmesi gerekir .Sönmüyor veya araç giderken yanıyor ise motor hemen stop edilir.

GÜÇ AKTARMA ORGANLARI GÖREVİ

Motordan alınan hareketin lastiklere iletilmesini sağlamaktır.

GÜÇ AKTARMA ORGANLARI GÖREVİ PARÇALARI

Volan dişlisi , Debriyaj (kavrama) , Vites kutusu (şanzıman), Şaft (kardan mili) , Diferansiyel , Aks , Tekerlekler(jant ve lastikler).

Volan dişlisi : Motordaki hareketi ilk motor dışına verir.

Kavrama (debriyaj) motorla vites kutusu arasındaki irtibatı keserek vites değiştirme olanağı sağlayan aktarma organıdır. Ani ve sert duruş kalkış yapmak debriyaj balatasını sıyırabilir. Debriyaj balatası yağlanırsa debriyaj kaçırır. Debriyaj kaçırıyorsa güç kaybı ve yakıt sarfiyatı olur. Debriyaj teli koparsa araç vitese geçmez. Vites değiştirirken debriyaj pedalına tam basılır. Aracın ilk çalışması esnasında bir miktar gaz verildikten sonra debriyaj pedalına sonuna kadar basmanın faydası vardır. Araç hareket halindeyken ayak debriyaj pedalı üzerinde tutulmamalıdır. Balatanın zamanla sıyrılarak aşınmasına yol açar. Araç geri vitese takılmak istendiğinde takılmıyorsa, debriyaj pedalından ayak çekilip yeniden basılır. Vites değiştirirken ses geliyorsa, debriyaja tam basılmamıştır

Vites kutusu(şanzıman), Aracın hızını ve gücünü (torku) ayarlar.Duruşlarda park freni görevi yapar.Aracın geri hareketi vites kutusundan sağlanır. Vites kutusu bakımı yapılırken yağa ve yağ kaçağına dikkat edilir. Aracın km saati hareketini km. teli yardımıyla vites kutusundan alır.

Şaft , vites kutusundan aldığı dönme hareketini diferansiyele iletir.

Diferansiyel, kendine gelen hareketi 90 derece kırıp akslar yardımıyla tekerleklere iletmek, virajlarda içteki tekerleği az, dıştakini fazla döndürerek kolay ve rahat viraj almayı temin etmektir. Aktarma organlarında vites kutusuna ve diferansiyele yağ olarak dişli yağı konulur. Önden çekişli araçlarda şaft ve diferansiyel bulunmaz.

Akslar, diferansiyelin hareketini tekerleklere iletirler.

Tekerlekler(jant ve lastikler) : Aracın yol üzerindeki hareketini sarsıntısız olarak sağlayan elemanlardır
Lastiklerdeki ağırlık dengesinin bozukluğu demek olan balans oluşursa araçta titreşim oluşur. Bu titreşimler en çok direksiyon simidinde hissedilir. Lastik değiştirilirken kriko takılınca el freni çekili olmalıdır.

Yakıt tasarrufu sağlamak için lastik havalarına dikkat edilir.Lastiklere normalden fazla hava basılırsa lastikler sürekli olarak ortadan aşınırlar ve araç titrer.Lastiklerin havası normalden az ise kenarlardan aşınır,güç kaybı yakıt sarfiyatı olur.

Ön lastiklerin havası az ise direksiyon zor döner.Isınmadan dolayı lastik hava basıncı artmışsa hiçbir şey yapılmaz. Aracın lastikleri her araca binileceği zaman kontrol edilir. Dubleks lastik iç lastiği olmayan lastiktir. Karlı havalarda zincir çekici tekerlere takılır.

Lastiklerin üzerindeki rakamlar lastik ebatlarını belirtir.Bir tekere dubleks, diğer tekere şamliyelli lastik takılırsa araç bir tarafa çeker.Bijonların temizliği kuru bezle yapılır.

Arıza ve Bakım:

Motoru ilk çalıştırırken hangi pedala sonun kadar basmakta yarar var?
Debriyaj pedalına
Araç hareket halinde iken ayak debriyajda devamlı kalırsa ne olur?
Debriyaj balatası aşınır
Debriyaj bilyası bozulur.
Debriyaj kaçırmasının sebepleri nelerdir?
Debriyaj balatasının aşınması
Debriyaj balatasının sıyrılması
Debriyaj balatasının yağlanması
Debriyaj pedal boşluğunun fazla olması
Vites değiştirirken ses geliyorsa sebebi nedir?
Debriyaj pedalına tam basılmamıştır.
Aktarma organlarının çalışma sırası nedir?
Debriyaj–Vites kutusu–Şaft–Diferansiyel–Aks Teker Teker

ARACIN ÜZERİNDEKİ SİSTEMLER

Fren sistemi, aracı yavaşlatmak,yavaşlayan aracı durdurmak veya duran aracı sabitlemek için kullanılır.

Araç üzerinde 3 tip fren bulunur:

El freni

Ayak freni (servis freni)

Motor freni (kompresyon freni)

1.El freni duran aracı sabitlemek için kullanılır. El freni her araçta arka tekerleri sabitler.El freni teli kopmuş ise el freni tutmaz. El freni çekili durumda unutulup yola devam edilirse kampanalar ısınır ve fren tutmaz. Soğuk havalarda el freni çekili durumda bırakılırsa fren balataları donarak yapışır. Araç çalışıyor fakat hareket ettirilemiyorsa el freni çekik olabilir.

2.Ayak freni Aracı yavaşlatmak,yavaşlayan aracı durdurmak için kullanılır. Ayak frenine basıldığında ön ve arka tekerlekler birlikte durur.

Ayak Freni Çeşitleri;

Hidrolik fren : Fren sisteminde hidrolik azalmışsa hidrolik yağı ile takviye edilir.Aksi halde frenler tutmaz.Fren yapılmasına rağmen aracın hızı azalmıyorsa, fren hidroliği yok veya azalmış hatta fren ayarları gevşek olabilir. Fren sistemine yağ sızmış olabilir. Fren sisteminde kaçak olabilir Fren sisteminde hava varsa fren pedalı sertleşir ve frenler tutmaz.

Havalı fren : Hava frenli araçta hava basınç göstergesi basınç göstermiyorsa araç olduğu yerden kaldırılamaz.Havalı frenli bir araçta üsttekilere ilaveten hava tüpü ve kompresör bulunur.

Karma fren (westinghouse fren) : Westinghouse tipi frenli bir arabada hareket halinde iken motor stop ettirilirse frenler şişer ve fren tutmaz.

ABS fren : (Anti Blockage System) ABS frenin avantajları, frenlerken direksiyon hakimiyetini kaybetmemesidir. ABS fren aracı kısa mesafede durdurmaz ama yağışlı ve kaygan yüzeylerde ani frene basılsa bile lastiklerin kaymadan dönerek durmasını sağladığı için direksiyon hakimiyeti kaybolmadan yavaşlamasını ve durmasını sağlar.

Ayrıca bazı araçlarda EBD (Electronic Brakeforce Distribution) diye bir sistem vardır.Bu sistem sayesinde tekerlekler kilitlenmeden minimum reaksiyon süresinde maksimum frenleme sağlanır.Aracın kampanaları aşırı ısınmışsa fren ayarları bozuk olabilir. Fren sisteminde fren ayarı yapılır. Sıkı ise kampanalar ısınır ,yakıt sarfiyatı artar,gevşekse frenler tutmaz.

Ön lastiklerin biri yeni biri eskiyse frenlerken araç bir tarafa çeker.Traktörlerde sağ ve sol fren mandalı düz yolda giderken kilitlenmelidir. Fren sistemi diskli ise , disk yüzeyi ve fren balataları kolay soğur,kampanalı ise bu avantaj bulunmaz.

3.Motor freni (kompresyon freni) Büyük araçlarda egzoz gazının dışarı atılması sırasında egzoz manifoldu kapatılarak aracın yavaşlaması sağlanır .Binek araçlarda ise aracın yokuşu uygun vitesle inmesi ile sağlanır.

Arıza ve Bakım:
Fren yapınca fren tutmuyor neden?
Sistemde fren hidrolik yağı az veya yok. (günlük kontrol)
Boru ve bağlantılarında kaçak var.
Balatalar aşınmıştır.
Fren sisteminde hava vardır
Balatalar yağlanmış veya aşırı ısınmıştır.
El freni çekili unutulur yola devam edilirse ne olur?
Kampanalar ısınır fren tutmaz.
Soğuk havalarda el freni çekilirse ne olabilir?
Fren balataları donarak kampanaya yapışır.
Servis (ayak)frenine basınca ne olur?
Ön ve arka tekerler birlikte durur.
Fren ayarları düzgün yapılmazsa ne olur?
Fren yapılınca araç sağa sola savrulur veya kayar.
Sıkı olursa balata ve kampanalar ısınır fren tutmaz
Westinghouse fren sistemi olan araçta ne yapılmaz?
Kontak kapatılırsa fren asla tutmaz.
Havalı fren sisteminde aracı çalıştırmadan önce nereye bakılmalıdır?
Hava basınç saatine.
Frenleme esnasında fren pedalı neden titrer?
Disk veya balata yüzeyi bozulmuştur.
Fren yağı azalmış ise ne ile tamamlanır?
Hidrolik yağı ile (Hidrolik yağı günlük kontrol edilir)
Diskli frenin avantajı nedir?
Balata ve disk yüzeyinin daha kolay soğuması

Direksiyon Sistemi

Ön düzen sistemi, aracın dönüşünü sağlar. Mekanik, havalı ve hidrolik direksiyon sistemleri vardır.

Direksiyon Sistemi Parçaları

Direksiyon simidi,direksiyon mili,direksiyon kutusu,rot,rotbaşı (rotil) sistemin bazı parçalarıdır.

Direksiyon kutusunun yağı kontrol edilmelidir.Eksikse dişli yağı ilave edilir.Direksiyon boşluğu artmış ise iki sebebi vardır.

Direksiyon dişli kutusu arızalı veya ayarsızdır.
Rot başları aşınmıştır.
Rot (ön düzen) ayarı bozuksa araç yolda giderken çekme, gezme yapar,ayrıca ön lastikler içten ve dıştan aşınır.
Direksiyon titreşim yapıyor ise ön lastiklerin Balans ayarı bozuktur
Direksiyon zor dönüyorsa lastik hava basıncı normalden azdır.

Arıza ve Bakım:
Neden rot ayarı yaparız?
Direksiyon hakimiyetini kolaylaştırmak.
Tekerlerin yol ile temasını sağlamak,
Tekerlerin aşınmasını önlemek,
Dönüş sonrasında direksiyonun kendi kendine toplanmasını sağlamak.
Direksiyonda neden boşluk oluşur?
Rot bağlantıları aşınmış,
Küresel boşluklar aşınmış,
Teker bilyaları aşınmış veya gevşektir,
Direksiyon dişli kutusunun ayarı bozulmuştur.
Direksiyon sistemi bakımında ne yapılır? –Direksiyon kutusu yağına bakılır.
Ön düzen (rot) ayarları bozuk olan bir araçta muhtemelen arıza nedir?
Ön lastikler içten veya dıştan aşınır.

Süspansiyon Sistemi

Süspansiyon sistemi, sürücü ve yolcuların yol bozukluklarından etkilenmeden sarsıntısız bir yolculuk yapmalarını sağlar. Yaylar (helezon yay) ve amortisörlerden oluşur.Yaylar, yoldan gelen darbe titreşimleri üzerine alır.

Helezon yaylar otomobil türü araçlarda kullanılır,

Makaslar ise genellikle ağır hizmet araçlarında kullanılır.

Amortisör yayların salınımını kontrol eder.

Egzoz Sistemi

Motor çalıştığı sürece çıkan yanmış gazları dışarıya sessiz bir şekilde atılmasını sağlayan sistemdir.

Egzoz Sistemi Parçaları

Egzoz manifoldu

Egzoz borusu

Egzoz susturucusu aracın gürültü yapmasını önler,patlak ise gürültü yapar

Katalitik konvantör egzozdan çıkan kirli ve zehirli gazların etkisini yok eder.

Kurşunsuz benzin kullanılır.

Motorun Egzozundan Fazla Bozuk Ses Çıkmasının Sebebi susturucu veya egzoz boruları delinmiş, çürümüş olabilir.

Aydınlatma ve İkaz Sistemi

Aydınlatma sisteminde, sigortalar, kablolar, farlar, park lambası, sis lambası, plaka lambası, gösterge lambası, iç aydınlatma lambası, bagaj aydınlatma lambası, gibi lambalar vardır. İkaz sisteminde, sinyaller, fren ikaz lambaları, geri vites lambası, korna bulunur.Her elektrik elemanı gibi araçlarda bulunan aydınlatma ve ikaz sistemi gibi elektrikli devrelerde de:akü, kablolar, kablo bağlantıları, sigortalar, açma kapama düğmeleri yada kolları, ve alıcı olarak da ampuller bulunmaktadır.

Fren müşürü ikaz sisteminin bir parçasıdır. Fren lambaları yanmıyorsa, fren müşürü arızalı olabilir.Fren lambalarından biri yanmıyorsa, yanmayan lambanın ampulü yanmış olabilir.
Farların bakımı yapılırken, far ayarı yapılır.Uzun farlar yandığında gösterge üzerinde mavi renkli ışığı yanar. Farlardan hiçbiri yanmıyorsa, sigortası atık olabilir. Far anahtarı bozuksa farlar yine hiç yanmaz. Farlardan biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantısı gevşemiş veya paslanmış olabilir.
Flaşör arızalanınca sinyal lambaları yanmaz.Isı göstergesi çalışmıyorsa, ısı göstergesi müşürü arızalı olabilir.
Sigortanın görevi, kısa devre olduğunda sistemi korumaktır. Sigortalar atıksa bunun yerine aynı amperde yeni sigorta takılır.sigortanın tamiri olmaz

Göstergeler Sistemi

A-GÖREVİ : Göstergeler aracın ön paneli üzerinde sürücünün kolayca görebileceği şekilde konulmuşlardır. Araçlarda çeşitli sistemlerin çalışma durumları hakkında bilgi verirler. Arıza meydana gelmeden veya geldiği anda, sürücüyü uyarmak amacıyla konulmuşlardır. Sürücülerin seyir esnasında göstergeleri sık sık kontrol etmeleri gerekir.

B- ARAÇTA BULUNAN GÖSTERGELER

Kilometre göstergesi
Günlük kilometre sayacı,
Servis bakım lambası,
Motor devir göstergesi
Zaman saati,
Airbag lambası,
Sıcaklılık (hararet)göstergesi,
Kısa ve uzun far göstergeleri,
ABS fren lambası,
Yakıt göstergesi,
Cam rezistansı göstergesi

Motorun Bakımı Servislerde Aracınızın Mekanik Aksamlarının Problemlerinin Çözümü , Bakımı İtina İle Yapılmaktadır. Profesyonel Personel Tarafından Aracınızın Motor , Difransiyel , Şanzuman Ve Benzeri Mekanik Problemleri Giderilmektedir.

Bilgisayar İle Arıza Tespiti .
Periyodik Araç Bakımı .
Genel Araç Bakımı .
Enjeksiyon ve Enjektör Temizliği .
Karbüratör Temizliği
Yağ Ve Filtre Değişimi
Mekanik Arızalar Ve Onarımı

Aracınızın Elektrik Ve Elektronik Sistemindeki Arızalar Test Cihazları Ve Konusunda Uzman Personeller Tarafından Yapılan Ölçümlerle Hızlı Ve Güvenli Bir Şekilde Giderilmektedir.

Araç Elektriği .
Klima , Kalorifer Elektriği .
Aydınlatma Sistemleri .
Konfor Sistemleri .
Immobilezır

Aracınızın Klimasının Her Türlü Arızaları Ve Bakımı Deneyimli Personel Tarafından , En Modern Cihazlarla Yapılmaktadır.

Her Türlü Klima Tamiri
Klima Gaz Değişimi
Klima Gaz Dolumu
Klima Hortum Yapımı / Değişimi

Carbon Clean Bir Makine Ve Temizleme Kimyasallarından Oluşan Bir Sistemdir. Daha Az Yakıt Tüketerek ‘ 0 ‘ Km Motor Performansı Sağlarsınız. Aracınızın Yakıt Püskürtme Sistemlerindeki Pahalı Parçaların Gereksiz Zamanlarda Gereksiz Yere Değişmesini Önler . Aracın Bakım Ve İşçilik Masrafları İle Serviste Kalış Süresi Azaltır. Özellikle Dizel Araçlarda Çok Pahalı Olan Ve Değişimi Zaman Alan Parçalardan Kaynaklanan Bir Çok Arızanın Oluşması Önlenmektedir.

Günlük bakımda motorun yağına, suyuna, fren hidroliğine, yakıtına, her araca iniş binişte lastik hava basınçlarına, ışık ve ikaz sistemlerine bakılır.

Haftalık bakımda vantilatör kayışı gerginliği, akü bakımı yapılır.

Akü bakımı yaparken akü dış yüzeylerinin ve kutup başlarındaki oksitlerin sodalı su ve sıcak su ile temizlenmesine, plakaların 1 cm üzerine kadar saf su ilave edilmesine, eleman kapak deliklerinin açık tutulmasına, kışın akü donmasın diye akü tam şarj ettirilir, dijital göstergeli araçta asla akü takviyesi yapılmaz.

Akü kendiliğinden boşanıyorsa akünün üst kısmında pislik birikmiştir.

Kısa devreden dolayı yangın olursa akü kutup başları çıkarılır.

Akü 2 kutup başı arasında her iki kutup başına değen bir madeni parça konursa akü kısa devre olup patlar.

Yağlı tip hava filtresinin bakımı yapılırken sökülen parçalar gaz yağı ile temizlenir.

Araç iterek çalıştırılırsa triger kayışı kopar.

Araç suya girerek motor stop ederse ateşleme sisteminin parçalarının kuruması beklenir.

BAKIMLAR

Rodaj süresi (alıştırma) ve ilk bakım:

0 – 2000 km rodaj süresidir. Parçaların birbirine alışması dönemidir. Bu dönemde aşağıdakilere dikkat edilmelidir.
— Fazla sürat yapılmaz
— Ani duruş ve kalkış yapılmaz
— Motor tam güçte çalıştırılmaz.
— Uzun süre sabit hızda gidilmez.

Günlük Bakım:

— Yakıt kontrolü –Işık ve ikaz sistemi kontrolü
— Yağ kontrolü –Araca her binişte lastik havaları kontrolü
— Soğutma suyu kontrolü –Dizelde yakıt deposu suyu alınır
— Fren hidroliği kontrolü –Dizelde yakıt filtresi suyu alınır.

Haftalık Bakım:

— Vantilatör kayışı kontrolü
— Akümülatör kontrolü

Aylık Bakım:

— Hava filtresi temizlenir.
6 Aylık Bakım:
— Motor ayarları yapılır(Supap, buji, platin, avans v.b)
— Ön düzen ayarları yapılır (Rot, kamber, Kaster v.b)
— Amortisör yağı kontrol edilir.
— Fren sisteminde –Balatalar değişir
–Fren ayarı yapılır.
— Lastiklerin yer değişimi (Arkalar öne, önler arkaya takılmalıdır)
— Far ayarı yapılır
— Yaza kışa hazırlık yapılır (Hava filtresi ve otomatik jigle kışlık pozisyona çevirillir)

Yıllık Bakım:

— 6 Aylık Bakım tekrar yapılır.
— Radyatör suyu değiştirilir.
— Yakıt deposu temizlenir.
— Dizel motorlarda enjeksiyon pompası ve enjektör ayarı yapılmalıdır.

Aracın durdurulması gereken zamanlar:
— Yağ lambası yanarsa,
— Şarj lambası yanarsa,
— Motordan garip ses gelirse,
— Yanık kablo kokusu gelirse araç stop ettirilir.
• Şarj göstergesi
• Sis lambası göstergesi,
• Yağ göstergesi,
• Emniyet kemeri göstergesi,
• Jikle göstergesi
• Dörtlü flaşör göstergesi,
• Fren hidroliği göstergesi,
• Sinyal göstergesi